Tabletka „dzień po” to antykoncepcja awaryjna mająca na celu zapobieżenie ciąży po niezabezpieczonym stosunku lub gdy inna metoda antykoncepcji zawiodła. Temat ten budzi wiele kontrowersji, dlatego warto oddzielić fakty od mitów. Co istotne, tabletka „dzień po” nie jest środkiem poronnym, a jedynie uniemożliwia zapłodnienie. Jak działa antykoncepcja awaryjna i czy jest bezpieczna? Czytaj dalej i poznaj najważniejsze informacje o tabletce „dzień po”!
Z tego artykułu dowiesz się…
- Czym jest tabletka „dzień po” i na jakiej zasadzie działa.
- Od czego zależy skuteczność tabletki „dzień po” i kiedy ją zażyć po stosunku.
- Jakie wyróżniamy rodzaje tabletek „dzień po” i czym się różnią.
- Jaka nowa metoda antykoncepcji awaryjnej jest w fazie badań.
- Czy tabletka „dzień po” jest bezpieczna.
- Jak uzyskać tabletkę „dzień po” w Polsce.
Przeczytaj także:
Czym jest tabletka „dzień po”?
Jak wspomniano we wstępie, tabletka „dzień po” jest antykoncepcją awaryjną, czyli stosowaną w wyjątkowych sytuacjach oraz wtedy, gdy inne metody zawiodły. Mowa tu między innymi o takich zdarzeniach jak:
odbycie stosunku płciowego bez zabezpieczenia,
pęknięcie prezerwatywy,
pominięcie zażycia regularnie stosowanej antykoncepcji hormonalnej,
inna sytuacja, w której uznasz, że zastosowanie tabletki „dzień po” będzie potrzebne (np. wątpliwości co do skuteczności stosowanej metody antykoncepcyjnej, przyjmowanie leków osłabiających działanie stosowanej metody antykoncepcyjnej, wymioty krótko po przyjęciu doustnie preparatów antykoncepcyjnych w formie tabletek).
Ważne
Tabletka „dzień po” nie jest środkiem wczesnoporonnym i nie przerywa ciąży. Głównym zadaniem pigułki jest zapobieganie zapłodnieniu.
Zawarta w tabletce substancja działa poprzez opóźnienie lub zahamowanie owulacji (momentu w cyklu miesiączkowym, gdy kobieta biologicznie jest gotowa do zapłodnienia). Co istotne – skuteczność tabletki „dzień po” zależy od czasu jej przyjęcia – im szybciej środek zostanie zażyty, tym większa szansa na efektywne zadziałanie.
Jednocześnie należy pamiętać, że antykoncepcja awaryjna nie jest przeznaczona do regularnego stosowania. To rozwiązanie „na wszelki wypadek”, gdy inne metody zawiodły lub nie zostały zastosowane. Regularna antykoncepcja (np. tabletki hormonalne, wkładki domaciczne czy prezerwatywy) służy do długoterminowej ochrony przed ciążą, podczas gdy tabletka „dzień po” to jednorazowa interwencja. Choć pigułka nie powinna zastępować codziennej antykoncepcji, może być ważnym wsparciem w nieprzewidzianych sytuacjach.
Więcej o metodach antykoncepcji przeczytasz w naszym innym artykule: Antykoncepcja – czym jest i jak wybrać odpowiednią metodę?
Jak działa tabletka „dzień po”?
Mechanizm działania antykoncepcji awaryjnej jest prosty – jej głównym zadaniem jest hamowanie owulacji, czyli momentu, w którym jajnik uwalnia gotową do zapłodnienia komórkę jajową. Jeśli owulacja zostanie opóźniona, mówiąc wprost, plemniki nie będą miały czego zapłodnić, co oznacza, że ciąża nie będzie mogła się rozpocząć.
Dostępnymi na rynku preparatami stosowanymi jako antykoncepcja awaryjna są ellaOne oraz Escapelle. Choć ich cel jest ten sam, różnią się pod względem składników aktywnych oraz czasu działania:
ellaOne – Zawiera octan uliprystalu – substancję, która hamuje owulację nawet tuż przed jej wystąpieniem. Może być skuteczna do 120 godzin (5 dni) po stosunku.
Escapelle – Zawiera lewonorgestrel, czyli syntetyczny hormon progestagen. Działa najlepiej, gdy zostanie przyjęta do 72 godzin (3 dni) po stosunku, choć im szybciej, tym skuteczniej.
Warto podkreślić, że tabletka „dzień po” nie zadziała, jeśli owulacja już nastąpiła. To dlatego tak ważne jest, aby pigułka została przyjęta jak najszybciej. Często pojawia się także pytanie, czy tabletka „dzień po” przerywa ciążę, dlatego warto rozwiać wątpliwości. Otóż środek nie wykazuje działania poronnego – nie przerywa istniejącej ciąży i nie wpływa na implantację zarodka. Jeśli doszło już do zapłodnienia i zagnieżdżenia się zalążka płodu, tabletka nie zmieni tego procesu.
Skuteczność tabletki „dzień po” – od czego zależy?
Tabletka „dzień po” to skuteczna metoda antykoncepcji awaryjnej, ale – jak każda metoda – nie daje 100% gwarancji. Może jednak znacznie zmniejszyć ryzyko ciąży, zwłaszcza jeśli zostanie przyjęta jak najszybciej po stosunku. Kluczowym czynnikiem jest czas, dlatego warto poznać szacowaną skuteczność środka w zależności od momentu przyjęcia tabletki:
Na infografice oznaczono procentową skuteczność tabletek ellaOne i Escapelle. Z wykresu można wywnioskować, że w pierwszych 48 godzinach od stosunku skuteczność obu tabletek jest wysoka (choć dla Escapelle wartość ma wyraźną tendencję spadkową).
W kolejnych dobach skuteczność Escapelle drastycznie spada (wykazując kolejno skuteczność na poziomie 63%, 50% i 0%). Z kolei w przypadku ellaOne spodziewana skuteczność szacowana jest na poziomie 62-80% w trzeciej i czwartej dobie od stosunku (zakres wynika z rozbieżności danych) oraz na poziomie ok. 75% w piątej dobie liczonej od momentu współżycia.
Oprócz czasu przyjęcia istnieją także inne czynniki, które mogą wpłynąć na skuteczność antykoncepcji awaryjnej. Mowa tu o takich aspektach jak:
Interakcja z lekami i antykoncepcją stosowaną regularnie, na stałe – Niektóre preparaty stosowane np. w leczeniu padaczki, gruźlicy czy zakażeń grzybiczych mogą osłabić działanie tabletki „dzień po”. Podczas konsultacji lekarskiej warto więc powiedzieć o zażywanych środkach.
Wystąpienie wymiotów (spowodowanych np. niewłaściwą dietą, spożyciem alkoholu, stresem) – Jeśli wymioty wystąpią w ciągu trzech godzin od zażycia tabletki, organizm może nie zdążyć jej wchłonąć, co oznacza, że może być konieczne jak najszybsze przyjęcie kolejnej dawki – tylko po konsultacji z lekarzem.
Masa ciała – Często mówi się o zależności masy ciała, jednak bardziej aktualne badania pokazały, że najprawdopodobniej nie ma powiązań między skutecznością antykoncepcji awaryjnej a wagą kobiety. Na pewno nie jest zalecane zwiększanie dawki środka „na własną rękę” – wszelkie wątpliwości zawsze możesz omówić z lekarzem.
Rodzaje tabletek – Escapelle czy ellaOne, która będzie lepsza?
Podsumujmy najważniejsze informacje. Na rynku dostępne są dwie główne tabletki „dzień po” – Escapelle i ellaOne. Oba preparaty działają w podobny sposób, ale różnią się pod względem substancji czynnej oraz skuteczności w określonym czasie. Wybór odpowiedniego środka powinien uwzględniać indywidualne okoliczności, a zwłaszcza czas, jaki upłynął od stosunku.
Co istotne, nie zaleca się stosowania tych tabletek zamiennie i bez konsultacji lekarskiej.
Wybór odpowiedniego środka powinien wynikać z przeanalizowania indywidualnej sytuacji zdrowotnej pacjentki, uwzględniając sposób działania substancji oraz potencjalne skutki uboczne.
Jeśli przyjmujesz inne leki lub masz jakieś schorzenia i obawiasz się, że wpłyną one na skuteczność tabletki „dzień po” – skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, którzy wezmą te informacje pod uwagę przy doborze środka.
Nowa metoda antykoncepcji awaryjnej w fazie badań
Nowym, obiecującym odkryciem w dziedzinie antykoncepcji awaryjnej jest zastosowanie piroxicamu – niesteroidowego leku przeciwzapalnego (NLPZ). Badania z 2023 roku wskazują, że połączenie lewonorgestrelu z piroxicamem może zwiększyć skuteczność antykoncepcji awaryjnej z 63% do nawet 95%.
Warto jednak podkreślić, że piroxicam nie jest standardowym składnikiem tabletek „dzień po”, a jego stosowanie w tym kontekście odbywa się poza oficjalnymi wytycznymi medycznymi („off-label”). Ponadto lek ten jest dostępny w Polsce wyłącznie na receptę, a jego długoterminowe bezpieczeństwo w kontekście antykoncepcji awaryjnej wymaga przeprowadzenia dalszych badań.
Jest to interesująca nowa opcja, która może w przyszłości wpłynąć na rozwój innowacyjnych metod antykoncepcji awaryjnej, jednak wszystkie kluczowe informacje i analizy przekażemy w dedykowanym artykule.
Bezpieczeństwo - czy tabletka „dzień po” jest bezpieczna? Możliwe skutki uboczne i przeciwwskazania
Wokół antykoncepcji awaryjnej narosło wiele mitów, które mogą budzić niepotrzebny niepokój. W rzeczywistości tabletka „dzień po” to bezpieczny i dobrze przebadany środek, dopuszczony do użytku w całej Europie. Jej działanie zostało dokładnie ocenione przez instytucje zdrowotne, a substancje czynne – zarówno lewonorgestrel (Escapelle), jak i octan uliprystalu (ellaOne) – są stosowane od lat i mają udokumentowany profil bezpieczeństwa.
Tak jak w przypadku każdego leku, tabletka „dzień po” może powodować pewne skutki uboczne, ale zazwyczaj są one łagodne i krótkotrwałe. Najczęściej zgłaszane objawy to nudności, bóle głowy, zmęczenie czy tkliwość piersi. Może też dojść do przejściowych zmian w cyklu miesiączkowym – krwawienia mogą pojawić się nieco wcześniej lub później niż zwykle. Objawy te zazwyczaj ustępują samoistnie i nie wymagają interwencji medycznej.
Chociaż tabletka „dzień po” jest bezpieczna dla większości osób, istnieją pewne sytuacje, w których jej stosowanie może nie być zalecane. Warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, jeśli pacjentka ma ciężkie schorzenia wątroby, niektóre choroby układu pokarmowego (np. zaburzenia wchłaniania) lub przyjmuje inne stałe leki. Jednocześnie należy podkreślić, że tabletka Escapelle zawiera w sobie laktozę, zatem lek może wywołać dyskomfort u osób z nietolerancją laktozy. Przyjmowanie tabletki „dzień po” już w trakcie ciąży mija się z celem, ale w razie wystąpienia takiego zdarzenia może uspokoić to, że jednorazowa dawka zawarta w tabletce „dzień po” jest na tyle mała, że producenci leków nie deklarują zagrożenia dla płodu.
Często pojawia się pytanie, czy antykoncepcję awaryjną można stosować kilka razy w roku. Odpowiedź brzmi: tak, można, jeśli zajdzie taka potrzeba. Nie ma dowodów na to, że sporadyczne przyjęcie tabletki „dzień po” prowadzi do długotrwałych zaburzeń hormonalnych czy problemów z płodnością.
Warto jednak pamiętać, że nie jest to metoda do regularnego stosowania – jej skuteczność jest niższa niż skuteczność tradycyjnych metod antykoncepcji, a częste zażywanie tabletki może prowadzić do nieregularnych cykli miesiączkowych. Dlatego jeśli sytuacje wymagające antykoncepcji awaryjnej zdarzają się częściej, warto rozważyć inną formę zabezpieczenia przed ciążą, stosowanego w czasie stosunku.
Potrzebujesz tabletki “dzień po”?
Nie trać czasu. Skonsultuj się z lekarzem przez telefon, omów swoją sytuację i uzyskaj kwalifikację do wystawienia e-recepty na antykoncepcję awaryjną.
Czy tabletka „dzień po” to powód do niepokoju?
Decyzja o przyjęciu tabletki „dzień po” może wiązać się z różnymi emocjami – niepewnością, stresem czy nawet poczuciem winy. To całkowicie naturalne: masz prawo do własnych emocji, pytań i wątpliwości związanych z tą decyzją. Pamiętaj, że antykoncepcja awaryjna to nie temat tabu i powód do wstydu, a element świadomej troski o zdrowie i przyszłość.
Jeśli kwestia przyjęcia tabletki „dzień po” wywołuje u Ciebie niepewność lub trudne emocje, możesz porozmawiać o tym z lekarzem, partnerem lub osobą, której ufasz. Wsparcie bliskich jest nieocenione, jednak jeśli nie masz nikogo takiego, nie wstydź się przedstawić swoich obaw farmaceucie czy podczas konsultacji lekarskiej. Zadaniem specjalisty jest rozwianie wątpliwości i dobranie metody dostosowanej do stanu Twojego zdrowia, dlatego nie bój się pytać.
Pamiętaj także, że nie jesteś sama. Każdego roku tysiące kobiet korzysta z antykoncepcji awaryjnej i to nie dlatego, że „zaniedbały” coś w swoim życiu, ale dlatego, że bywa ono nieprzewidywalne. Pęknięcie prezerwatywy, pominięcie tabletki antykoncepcyjnej, nieplanowany stosunek – takie sytuacje mogą zdarzyć się każdemu. Tabletka „dzień po” jest po to, aby dać Ci dodatkową opcję i poczucie kontroli, a nie po to, by budzić lęk czy poczucie wstydu. Jeśli zdecydowałaś się ją przyjąć, to oznacza, że podjęłaś odpowiedzialną decyzję i nie ma w niej niczego złego.
Jednym z najczęstszych pytań związanych z antykoncepcją awaryjną jest jej wpływ na płodność. Wiele osób martwi się, że przyjęcie tabletki „dzień po” może negatywnie wpłynąć na ich zdolność do zajścia w ciążę w przyszłości. Jednak badania jednoznacznie pokazują, że antykoncepcja awaryjna nie powoduje nieodwracalnych zmian w organizmie i nie obniża płodności. Po jej zastosowaniu cykl miesiączkowy może być chwilowo zaburzony, ale owulacja i zdolność do zajścia w ciążę wracają do normy.
Tabletka „dzień po” – dostępność w Polsce
W Polsce tabletka „dzień po” jest dostępna wyłącznie na receptę. Oznacza to, że nie można jej kupić od ręki w aptece bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. Choć niektóre kraje europejskie umożliwiają sprzedaż antykoncepcji awaryjnej bez tego dokumentu medycznego, w Polsce nadal obowiązuje wymóg uzyskania recepty.
Aby ułatwić dostęp do antykoncepcji awaryjnej, wprowadzono program pilotażowy umożliwiający wydawanie recepty przez farmaceutę w aptece. Osoby powyżej 15. roku życia mogą otrzymać tabletkę „dzień po” po konsultacji farmaceutycznej, co znacząco skraca czas oczekiwania na lek. Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie apteki biorą udział w tym programie, dlatego przed wizytą warto sprawdzić, które placówki realizują recepty farmaceutyczne.
Oprócz tego receptę można uzyskać w tradycyjny sposób – od lekarza ginekologa, lekarza rodzinnego lub za pośrednictwem konsultacji online, co może być wygodną opcją dla osób, które nie chcą lub nie mogą udać się do apteki osobiście. W przypadku chęci uzyskania e-recepty online, wystarczy opisać swoją sytuację i stan zdrowia, a następnie odbyć konsultację lekarską w formie wideo lub teleporady, po której specjalista podejmuje decyzję o wystawieniu dokumentu medycznego.
Przeczytaj także: Jak działa recepta online? Praktyczny przewodnik krok po kroku
Tabletka „dzień po” jest dostępna w aptekach stacjonarnych, ale jej zakup może zależeć od podejścia farmaceuty. W Polsce obowiązuje tzw. klauzula sumienia, co oznacza, że farmaceuta ma prawo odmówić wydania leku ze względów światopoglądowych. Jednak w takim przypadku apteka jako instytucja ma obowiązek zapewnić możliwość realizacji recepty w innej placówce lub wskazać miejsce, gdzie lek można otrzymać. Warto o tym wiedzieć, aby nie dać się zaskoczyć odmową i mieć alternatywny plan działania.
Najczęściej zadawane pytania
Główne wnioski
- Tabletka „dzień po” to antykoncepcja awaryjna, nie środek wczesnoporonny – nie przerywa ciąży, tylko hamuje lub opóźnia owulację.
- Największą skuteczność osiąga przyjęta jak najszybciej po stosunku – najlepiej w ciągu pierwszych 12–24 godzin.
- Na rynku dostępne są dwa preparaty: ellaOne i Escapelle.
- Tabletka „dzień po” jest bezpieczna, choć może powodować łagodne skutki uboczne: bóle głowy, nudności, tkliwość piersi, zmiany w cyklu.
- Nie wpływa na płodność w przyszłości – cykl wraca do normy po krótkim czasie.
- Trwają badania nad nową metodą antykoncepcji awaryjnej (lewonorgestrel + piroxicam), która może zwiększyć skuteczność działania.
- Tabletka „dzień po” nie powinna być stosowana regularnie – to rozwiązanie awaryjne, nie alternatywa dla codziennej antykoncepcji.
